Viti që lamë pas kishte disa momente të vërteta në botën e shkencës dhe udhëtimit në hapësirë.
Me raketën e SpaceX që shpërtheu mbi oqean dy herë dhe një anije kozmike që u lëkund pranë Tokës për të hedhur pjesë të një asteroidi që mund të përmbajë sekrete të sistemit diellor, disa ngjarje që ndodhën në 2023 dukeshin sikur ishin shkëputur nga një roman fantastiko-shkencor, por në të vërtetë erdhën nga njerëzimi.
Përpjekjet nuk erdhën vetëm nga NASA apo qeveria amerikane por edhe nga vende të tilla si India dhe Kina si dhe ka investime madhore nga bizneset e sektorit privat në të gjithë botën për t’u bërë pjesë e shpikjeve më të mëdha të bëra ndonjëherë.
Këtu janë disa nga momentet më të mëdha në hapësirë për vitin 2023
Raketa më e fuqishme e krijuar ndonjëherë lëshohet dhe shpërthen dy herë
Starship i SpaceX, sistemi i raketave dhe anijeve kozmike që CEO Elon Musk parashikon të transportojë njerëzit e parë në Mars, bëri dy përpjekje historike fluturimi këtë vit.
E para, në prill, përfundoi kur raketa filloi të dilte jashtë kontrollit dhe SpaceX u detyrua ta shkatërronte atë.
Përpjekja e dytë, në nëntor, pa që raketa 120 metra të shkonte shumë më larg, duke ndezur me sukses të gjithë motorët dhe duke arritur në hapërisë por në fund shpërtheu.
Dështimet nuk janë pengesa e SpaceX.
SpaceX po përgatit automjetin për të ulur astronautët në Hënë për NASA-n që në vitin 2025. Dhe Musk parashikon që Starship të vendoset në Mars deri në vitin 2029.
Starship gjithsesi mbetet i diskutueshëm midis disa banorëve lokalë në Teksas, ku SpaceX ka një port hapësinor privat, pasi operacionet e kompanisë ngritën shqetësime për ndikimin mjedisor. Ndërkohë, Musk, pronari i SpaceX, vazhdon me dëshirën e tij për të gjetur mënyrën për të jetuar në Mars.
Uljet në Hënë: Dështime dhe suksese
Një garë për në hënë është duke u zhvilluar dhe pjesëmarrësit deri më tani kanë qenë robotë.
Përpjekjet nisën në prill kur një kompani private japoneze, Ispace, u përpoq të ulte në hënë automjetin e parë komercial, zbarkuesin Hakuto-R. Më në fund u ul në përplasje.
Agjencia hapësinore e Rusisë, Roscosmos, pasoi me një tjetër dështim kur misioni i saj Luna-25 u rrëzua në sipërfaqen e hënës në gusht.
Agjencia hapësinore e Indisë filloi më pas disa ditë më vonë me uljen e suksesshme të zbarkuesit hënor Chandrayaan-3 më 23 gusht.
India u bë vendi i katërt që zbarkoi me sukses një anije kozmike në Hënë, pas Shteteve të Bashkuara, ish-Bashkimit Sovjetik dhe Kinës. India u bë gjithashtu vendi i parë që zbarkoi një anije kozmike në rajonin e polit jugor të Hënës.
Deri më tani në shekullin e 21-të, vetëm Kina dhe India kanë pasur ulje të suksesshme në Hënë. (Rusia dhe Shtetet e Bashkuara nuk janë kthyer në Hënë që nga vitet 1970.)
Agjencia Japoneze e Kërkimit të Hapësirës Ajrore, ose JAXA, ka gjithashtu një anije kozmike të drejtuar për në sipërfaqen hënore, me një përpjekje për ulje që pritet në fillim të vitit të ardhshëm.
Problemet e anijes kozmike detyroi një astronaut të kalonte një vit në hapësirë
Astronauti i NASA-s Frank Rubio pritej të kalonte gjashtë muaj në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës por anija kozmike ruse Soyuz që e çoi atë dhe dy kozmonautë në hapësirën e orbitës në shtator 2022 shkaktoi një rrjedhje të ftohësit në fund të atij viti dhe Rusia u detyrua të vononte kthimin e Rubios me gjashtë muaj.
Ai u rikthye në shtator, duke kaluar 371 ditë në orbitë, më shumë se çdo astronaut amerikan që ka qëndruar ndonjëherë në mikrogravitet.
Rubio ishte i sinqertë në lidhje me udhëtimin e mundimshëm, duke vënë në dukje se ai ndoshta do ta kishte refuzuar misionin nëse do ta dinte se do të mbetej kaq gjatë në hapësirë. Por ai tha se kaloi vetëm një ditë duke ‘mbajtur zi’ për kohën e humbur në Tokë përpara se të ripërqendrohej në mision.
Tani pjesë e historisë së udhëtimit hapësinor të SHBA-së, Rubio ishte gjithashtu në qendër të një “skandali”. Në pranverë, ai mori një nga domatet e para të rritura ndonjëherë në orbitë. Pasi e humbi atë në bordin e stacionit, ai u përball me disa dyshime nëse ai e kishte ngrënë.
Kolegët e shfajësuan Rubion në dhjetor, disa muaj pas largimit të tij, kur zbuluan se kishin gjetur domaten e zhdukur.
Turizmi hapësinor po bëhet më i thjeshtë
Bota ka hyrë me shpejtësi në një epokë në të cilën një udhëtim në hapësirë është i mundur për këdo që mund ta përballojë atë.
Turizmi hapësinor filloi në vitin 2023 me misionin Axiom-2, i cili u nis në maj, duke transportuar ish-astronauten e dekoruar të NASA-s Peggy Whitson dhe tre ‘klientë’ në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës. Ekuipazhi përfshinte dy astronautë nga Arabia Saudite, e cila financoi udhëtimin e tyre, si dhe John Shoffner, biznesmen amerikan.
Dhe udhëtime të ngjashme, që vlerësohet të kushtojnë rreth 55 milionë dollarë për vend, priten në vitet e ardhshme.
Ndërkohë, Virgin Galactic, kompania e turizmit hapësinor e themeluar nga miliarderi britanik Richard Branson, filloi të ofrojë udhëtime të rregullta në skajet e hapësirës për kërkuesit e pasur, më në fund duke përmbushur premtimet pas dy dekadash.
Në vitin 2023, Virgin Galactic bëri gjashtë udhëtime në skajin e hapësirës me aeroplanin hapësinor suborbital, duke transportuar punonjës të kompanisë, pilotë testues dhe klientë. Fluturimet kushtojnë rreth 450,000 dollarë për vend.
NASA zgjodhi astronautët që do të fluturojnë pranë Hënës
Katër astronautët që do të drejtojnë misionin e parë të ekuipazhit të Hënës në pesë dekada u zbuluan në prill. Fluturimi historik hënor Artemis II është vendosur për t’u ngritur në nëntor 2024.
Astronautët janë Reid Wiseman i NASA-s, Victor Glover dhe Christina Koch dhe Jeremy Hansen i Agjencisë Kanadeze të Hapësirës.
“Është shumë më tepër se shpallja e emrave”, tha Glover gjatë një ceremonie më 3 prill në Qendrën Hapësinore të NASA Johnson në Hjuston.
“Ne duhet të festojmë këtë moment në historinë njerëzore. Është hapi tjetër në udhëtimin që do ta çojë njerëzimin në Mars.”
Fluturimi hënor i Artemis II pritet të jetë udhëtimi i parë me ekuipazh në një linjë të gjatë misionesh që NASA ka planifikuar, duke përfshirë krijimin e një vendi të përhershëm në Hënë, ku astronautët mund të jetojnë dhe punojnë. Përfundimisht, agjencia hapësinore shpreson se këto përpjekje do të hapin rrugën për misionet e ekuipazhit në Mars.
NASA publikon raportin e saj të parë për UFO-t
Agjencia hapësinore amerikane bëri histori kur krijoi një ekip ekspertësh për të studiuar fenomene anormale të paidentifikuara, ose UAP-të, më shpesh të referuara si UFO. Dhe grupi zbuloi gjetjet e tij të para në një raport të shtatorit.
Grupi u përpoq të përcaktonte nëse dhe si mund të studiohen shkencërisht fenomenet misterioze.
“Kohët e fundit, shumë dëshmitarë të besueshëm, shpesh aviatorë ushtarakë, kanë raportuar se kanë parë objekte që ata nuk i njihnin mbi hapësirën ajrore të SHBA-së”, theksoi raporti.
“Shumica e këtyre ngjarjeve janë shpjeguar prej kohësh, por një pjesë e vogël nuk mund të identifikohet menjëherë si fenomene të njohura të krijuara nga njeriu ose natyrore.”
Grupi nuk gjeti prova të forta se dukuritë e pashpjegueshme vijnë nga jeta inteligjente aliene.
Por raporti thoshte se NASA duhet të përdorë satelitë dhe instrumente të tjera, duke përfshirë inteligjencën artificiale dhe mësimin e makinerive, për të kërkuar më shumë informacion rreth fenomeneve.
Si përgjigje, NASA njoftoi se po emëronte drejtorin e parë të kërkimit UAP, me shefin e agjencisë që tha se masa ishte hapi i parë konkret që NASA kishte ndërmarrë ndonjëherë për të kërkuar një shpjegim për UFO-t.
Këto zhvillime erdhën ndërsa Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së po përpiqet të marrë një kontroll mbi fenomenet, me Pentagonin që merr dhjetëra raporte për UFO-t çdo javë.
Surpriza e shkëmbit hapësinor
Asteroidi i vogël Dinkinesh kishte për qëllim vetëm të testonte sistemet në anijen kozmike Lucy të NASA-s, ndërsa misioni zmadhohet në rrugën e tij për të vëzhguar tufat e asteroidëve rreth Jupiterit në fund të viteve 2020. Por shkëmbi hapësinor ishte plot me surpriza që vazhdojnë të intrigojnë astronomët.
Lucy fluturoi pranë Dinkineshit, i vendosur midis orbitave të Marsit dhe Jupiterit, më 1 nëntor. Në ditët pas fluturimit, imazhet e kapura nga anija kozmike u kthyen në Tokë dhe ata zbuluan se Dinkinesh orbitohet nga një asteroid më i vogël ose dy shkëmbinj të vegjël hapësinorë që prekin njëri-tjetrin.
“Është vërtet e mrekullueshme kur natyra na befason me një enigmë të re”, tha Tom Statler, shkencëtar i programit Lucy në NASA, në një deklaratë.
“Shkenca na shtyn të bëjmë pyetje që nuk e dinim kurrë se duhej t’i bënim.”
