Provinca Henan në periferi të Pekinit është e mbushur me skelete kullash rezidenciale, hapësira dritaresh pa vetrata, sheshe betoni të braktisura… Kjo është panorama e zymtë e rënies së “Evergrande”, kompanisë së ndërtimit më të madhe të Kinës, i cili u zhduk nga bursa e Hong Kongut me peshën e mbi 300 miliardë dollarëve borxh.
Kjo nuk është historia e një dështimi çfarëdo, por dështimi zyrtar i një modeli zhvillimi që ka mbështetur ekonominë e dytë më të madhe në botë për 25 vjet: rritje përmes ndërtimit, duke e bërë strehimin, investimin e vetëm të sigurt dhe duke e shtyrë urbanizimin deri në atë pikë sa pasuritë e paluajtshme përbëjnë një të tretën e Produktit të Brendshëm Bruto.
Historia e Evergrande nisi me urbanizimin e shpejtë që shënjoi Kinën nga vitet ’90 e në vazhdim. Miliona njerëz u zhvendosën nga fshatrat në qytete dhe kërkesa për banesa të reja u rrit. Kur Grupi doli në bursën e Hong Kongut në 2009, grumbulloi miliarda dhe u imponua si simbol i Kinës urbane e të begatë. Brenda më pak se dhjetë vjet, vlera e aksioneve iu pesëfishua dhe kompania u zgjerua përtej ndërtimit: krijoi një markë makinash elektrike, investoi në turizëm, shëndetësi e deri edhe në futboll, kur bleu “Guangzhou FC” dhe e shndërroi në ekipin kampion të vendit.
Por, kjo rritje u ndërtua e gjitha mbi borxhe. Evergrande bleu toka me kredi, shiti apartamente ende pa filluar ndërtimi, për të mbledhur likuiditet dhe akumuloi një ekspozim financiar mbi treqind miliardë dollarë. Në vitin 2020, Pekini vendosi rregulla të reja, të ashtuquajturat “tre vijat e kuqe”, për të frenuar borxhet dhe për të stabilizuar sektorin.
Që prej atij momenti, mekanizmi u bllokua: kompania nuk mundi më të rifinancojë detyrimet me kredi të reja, kreditorët u tërhoqën dhe kantieret nisën të ngadalësoheshin. Pandemia dhe rënia e kërkesës për banesa e thelluan krizën, duke e kthyer blerjen e një apartamenti nga garanci sigurie në kurth financiar për miliona familje.
Sot, 1300 projekte të papërfunduara në 280 qytete janë shndërruar në “mostra mjedisore”, lagje të mbetura përgjysmë, pallate që ngrihen pa impiante, familje që kanë paguar dhjetëra mijëra dollarë në depozita e këste, por që zotërojnë vetëm një kontratë dhe jo shtëpi. Në Kinë, shpesh apartamentet blihen para ndërtimit: pra, kursimet e qytetarëve financojnë vetë kantieret. Kur ndalet projekti, atyre u mbetet vetëm borxhi për bankën dhe një kantier bosh. Në shenjë proteste, shumë familje kanë refuzuar shlyerjen e kredive, duke e rënduar edhe më shumë krizën e borxhit, shkruan VoxNews.
Efektet përhapen zinxhir: kompani çimentoje, çeliku, xhami, impiantesh elektrike, agjenci imobiliare dhe mobilieri humbin kontrata disa miliardëshe. Në sektorët e lidhur me ndërtimin punojnë dhjetëra miliona vetë, ndaj ngadalësimi nënkupton pushime nga puna dhe paga të ndërprera. Investitorët, kinezë dhe ndërkombëtarë, panë se si aksionet u shndërruan në letër pa vlerë. Përballë 45 miliardë dollarëve kërkesa, likuiduesit kanë rikuperuar deri tani vetëm 255 milionë duke shitur asete margjinale: piktura, makina luksi dhe kartat e anëtarësisë në klube. Humbje pothuaj totale për bankat e fondet që besuan tek ndërtimi kinez.
Goditja është sistemike. Për dekada, qeveritë lokale financuan shkolla, rrugë e spitale duke shitur toka tek ndërtuesit: pra, rritja imobiliare ishte vetë baza e financave publike. Sot ky burim është tharë dhe bilancet bashkiake janë në krizë, me rrezik shkurtimesh në shërbime. Rënia e çmimeve të banesave ka gërryer pasurinë e familjeve urbane: Shtëpitë kanë më pak vlerë dhe konsumatorët shpenzojnë më pak dhe kursejnë më shumë, duke e frenuar edhe më tej ekonominë e brendshme, shkruan VoxNews.
Stoku i banesave të pashitura është më shumë se dyfishi i mesatares historike: kantierët e rinj kanë rënë me një të pestën vetëm në shtatë muajt e parë të vitit 2025. Çmimet vazhdojnë të bien, duke ulur besimin e blerësve dhe duke e bërë më të vështirë për ndërtuesit të mbulojnë shpenzimet.
Edhe gjigantë të tjerë, si Country Garden apo China South City, janë futur në zonë të rrezikshme: mes tentativave për ristrukturim dhe urdhrave të likuidimit, mundësia për të ndjekur fatin e Evergrande është reale. Rezultati: një zinxhir ekonomik i krisur dhe një sektor që nga lokomotivë e rritjes është kthyer në barrë.
About the Author
SHIKO EDHE:
Shqiptarja tenton të shpëtojë nga BURGU djalin 20-vjeçar, ARRESTOHET në aeroportin e Miamit!
Analiza e The Times/ Samiti Trump-Putin në Alaskë lë më shumë pyetje sesa përgjigje
EMRI/ Momente PANIKU në SHBA, 23-vjeçari shqiptar konfliktohet me stjuardesën dhe tenton të hap derën e emergjencës!
“Nuk dijmë ku me çu lekët…!” Organizata kriminale Çela-Çopja, si u investuan miliona euro në lingota floriri
